Żylaki kończyn dolnych- jak leczyć?

Przewlekła niewydolność żylna określana jest, jako utrudnienie odpływu krwi żyłami układów powierzchownego i głębokiego. Żylaki kończyn dolnych są najczęstszą i jednocześnie najlepiej zbadaną postacią przewlekłej niewydolności żylnej.

Rozmowa z Dr. Ireneuszem Nawrot, specjalistą chirurgii ogólnej i naczyniowej 

fot. Katarzyna Piotrowska

Z kończyny dolnej krew odpływa dwiema drogami:

drogą układu głębokiego, przez żyły głębokie (po 2 żyły towarzyszące tętnicom)

układem powierzchownym (dwa głównie pnie tj. żyła od piszczelowa i odstrzałowa oraz drobne naczynia przebiegające w tkance podskórnej i skórze) dla usprawnienia odpływu istnieją dodatkowo połączenia między układami w postaci żył łączących, przeszywających tzw. perforatory.

Krew w układzie żylnym odpływa z kończyn dolnych dzięki działaniu ujemnego ciśnienia w lewym przedsionku serca i funkcjonowaniu tzw. pompy mięśniowej tj. rytmicznym skurczom mięśni łydki.

Istotną rolę odgrywają również spraw nie działające zastawki w żyłach, które  utrzymują stałe ciśnienie żylne nie zależnie od poziomu (kostki, kolana,  pachwina) i wymuszają jednokierunkowy przepływ krwi – ku górze w
układzie  głębokim (do serca), a w układzie powierzchownym w kierunku do żył  głębokich.

W klasyfikacji choroby żylakowej rozróżniamy żylaki pierwotne i wtórne.

Pierwotne rozwijają się samoistnie, występują u ok. 70% chorych dotkniętych tą patologią. Podstawowymi ich przyczynami są: predyspozycje genetyczne, współistniejące z innymi czynnikami ryzyka, jak np. styl życia, praca, ciąże, nadwaga. Natomiast żylaki wtórne powstają w następstwie przebytych  zakrzepowych zapaleń żył głębokich np.  po złamaniu kończyny, w następstwie  długotrwałego unieruchomienia. Sytuacje te powodują uszkodzenie aparatu  zastawkowego żył. Objawem żylaków  wtórnych jest np. obecność trudno gojących się owrzodzeń na podudziu.

Epidemiologia 
Choroby żył kończyn dolnych od dziesiątków lat stanowią poważny problem medyczny. Wieloletnie badania wykazały, iż patologia ta częściej dotyczy społeczeństw wysoko rozwiniętych.

Istnieje więc ścisła zależność między sposobem życia a częstością występowania przewlekłej niewydolności żylnej.

Problem ten narasta wraz z wiekiem. W populacji ludzi w wieku do 30 lat  problem ten dotyczy ok. 1%, natomiast w wieku powyżej 70 lat waha się od  20%–50%. Również płeć odgrywa istotną rolę. U kobiet występuje częściej –  25%–35%, u mężczyzn 10%–20%. 

Objawy

Jednym z objawów przewlekłej niewydolności żylnej są żylaki. Są to  trwałe poszerzenia żył powierzchownych w postaci charakterystycznych  pojedynczych żył lub żyłek bądź ich konglomeratów występujących w skórze, tkance podskórnej. Żylaki kończyn dolnych są chorobą postępującą, nieodwracalną i obok istotnego problemu zdrowotnego stwarzają duże zatroskanie z powodów  estetycznych. Pierwszym objawem  choroby żylakowej jest postępujące uczucie ciężkości kończyn, narastające szczególnie w porze wieczornej – nadmierne napięcie tkanek łydek.

Równocześnie mogą pojawiać się  drobne siateczki żył, tzw. pajączki.

Wraz z postępem choroby obserwujemy obrzęki, najpierw w okolicy kostek, potem coraz wyżej w obrębie podudzi. Nierzadko występuje mrowienie i swędzenie skóry w miejscach poszerzeń żylnych. W zaawansowanym stadium pojawiają się zmiany troficzne w postaci przebarwień skóry i trudno gojących się owrzodzeń. Najgroźniejszym powikłaniem przewlekłe niewydolności żylnej jest zatorowość płucna w przebiegu zakrzepicy żył głębokich.
 

Czynniki predysponujące do wystąpienia choroby żylakowej

1. Predyspozycje genetyczne

Występowanie choroby żylakowej w rodzinie zwiększa ryzyko wcześniejszego pojawienia się niewydolności żylnej, żylaków nawet u osób w wieku 18–20  lat. Ponadto ryzyko wystąpienia żylaków w całej populacji z grupy ryzyka  wzrasta o ponad 10%.

2. Uwarunkowania związane z pracą i sposobem życia

Długotrwała pozycja siedząca i stojąca, brak wysiłku fizycznego, obcisłe ubranie są istotnymi czynnikami eliminującymi korzystne działanie pompy mięśniowej i sprzyjające powstawaniu żylaków. Podobnie zaparcia i otyłość, które często są związane z siedzącym trybem życia i występują w starszym wieku, mają niebagatelny wpływ na rozwój żylaków kończyn  dolnych. Nadmierne przebywanie w wysokiej temperaturze (opalanie, sauna, depilacja woskiem), nosze nie obuwia na wysokim obcasie to również czynniki stwarzające realne  zagrożenie wystąpienia żylaków kończyn dolnych.

3. Ciąża i leczenie hormonalne

U ok. 20% kobiet czynnikiem powodującym wystąpienie żylaków jest ciąża.

Częstość ta wzrasta wraz z liczbą porodów i to niezależnie od wieku kobiety.

Stosowanie hormonów czy to w postaci środków antykoncepcyjnych, czy w

postaci hormonalnej terapii zastępczej w leczeniu menopauzy również zwiększa to ryzyko. Estrogeny i progesteron powodują bowiem zmniejszenie napięcia mięśni ściany żylnej, co prowadzi do poszerzenia tych naczyń i zastoju żylnego.

4. Palenie tytoniu

Nałóg ten oprócz oczywistego wpływu  na naczynia tętnicze poprzez rozwój miażdżycy wpływa również na zaburzenia w funkcjonowaniu ściany  naczynia żylnego, powodując większą skłonność do zastoju i stanów zapalnych w obrębie żył.

Rozpoznanie

Rozpoznanie niewydolności żylnej w postaci zawansowanej nie stanowi  problemu. Istotne w chorobie tej jest postawienie właściwej diagnozy w momencie występowania minimalnych objawów, tak by nie doprowadzać do  pojawienia się powikłań. Jest to czas na profilaktykę, właściwe leczenie – farmakologiczne lub chirurgiczne. Każda osoba, u której występują czynniki ryzyka, objawy niewydolności żylnej, powinna zgłosić się do chirurga naczyniowego w celu przeprowadzenia stosownych badań. Oprócz zwykłego  badania fizykalnego w diagnostyce nie wydolności żylnej pomocne jest badanie USG z funkcją Dopplera, które pozwala na dokładną ocenę układów żylnych  kończyny. Pozwala na zobrazowanie funkcji zastawek i drożności żył. Pozwala też na podjęcie właściwej terapii i odpowiedniej kwalifikacji do zabiegu chirurgicznego czy metod małoinwazyjnych (krio-, lasero-, skleroterapii).

Profilaktyka

Po pierwsze należy bezwzględnie zadbać o usprawnianie krążenia żylnego w kończynach. Najlepszym sprzymierzeńcem jest ruch. Dlatego też w wolnych chwilach należy starać się  prowadzić zdrowy, aktywny tryb życia: spacery, rekreacyjna jazda na rowerze, pływanie itp. Taka aktywność fizyczna powoduje uruchamianie tzw. „pompy mięśniowej”, co w zasadniczy sposób usprawnia odpływ krwi z kończyn dolnych. W chwilach zmęczenia kończyn odpowiednie ich uniesienie (powyżej poziomu serca) wyraźnie zmniejsza uczucie bólu. Natomiast w pracy starajmy się zrobić krótką przerwę i czas ten  wykorzystać na spacer, parę skłonów lub przysiadów. Walka z nadwagą, właściwa dieta, eliminująca zaparcia (bogata w błonnik), odstawienie leków hormonalnych, jeżeli jest to możliwe, zerwanie z nałogiem palenia papierosów, właściwe ubranie in obuwie są to czynniki, które na pewno zmniejszają ryzyko choroby żylakowej lub spowalniają jej naturalny przebieg.

Leczenie

1. Farmakologiczne

W tej metodzie stosuje się:

• tzw. leki flebotropowe poprawiające napięcie (tzw. tonus) ściany żylnej, a także przeciwdziałające występowaniu zaburzeń na poziomie mikrokrążenia oraz zastojowi limfatycznemu, które współistnieją w patologii żylnej

• drugą grupę stanowią preparaty poprawiające przepływ krwi tj. niewielkie (kardiologiczne) dawki aspiryny, heparyny drobnocząsteczkowe i doustne leki przeciwkrzepliwe; wiele przypadków zmusza do stosowania leków przeciwzakrzepowych.
• na pewno wspomagającym preparatem może być ALVEO, które poprzez korzystny wpływ na metabolizm komórek ściany żył wpływa na lepszy tonus, napięcie naczynia. ALVEO również działa tonizująco na perystaltykę jelit i zmniejsza ryzyko zaparć, a tym samym jednego z czynników powstawania żylaków. Szczególnie korzystne działanie ALVEO można obserwować w mieszanej patologii tętniczo-żylnej w przebiegu cukrzycy. Wpływ na metabolizm komórek sprzyja lepszemu gojeniu wszelkich owrzodzeń.

2. Kompresoterapia

W kompresoterapii znajdują zastosowanie elastyczne bandaże, podkolanówki i rajstopy. W metodzie tej istotną rolę odgrywa właściwie rozłożony ucisk, zgodny z kierunkiem krążenia krwi żylnej – największy w okolicy kostki i dolnej części podudzia i stopniowo zmniejszający się ku górze. Dlatego tak ważny jest odpowiedni dobór rozmiarów i siły ucisku podkolanówek czy rajstop – zwykle wymaga to dokonania pomiarów obwodu łydki na różnych poziomach zaraz po wstaniu, kiedy kończyny są „wypoczęte” i najmniej obrzęknięte. Rzeczy te są więc z reguły dopasowywane indywidualnie dla chorego.

3. Leczenie chirurgiczne i zabiegowe małoinwazyjne

Leczenie chirurgiczne polega na miejscowym usunięciu poszerzeń żylnych z niewielkich nacięć skóry. W przypadkach zaawansowanych koniecznym jest również usunięcie głównego pnia układu powierzchownego tj. żyły od piszczelowej czy podwiązania niewydolnych perforatorów (żył przeszywających). Zabiegi te można wykonać albo tradycyjną metodą chirurgiczną, tzw. stripping lub przy użyciu odpowiednich kriosond.

Inną metodą jest skleroterapia, metoda polegająca na likwidacji żylaków poprzez śródnaczyniowe wstrzyknięcie  chemicznych środków powodujących stan zapalny ściany żyły, co w konsekwencji wywołuje jej zarośnięcie i włóknienie. Przy odpowiednim doświadczeniu wykonującego i dzięki użyciu w czasie zabiegu aparatu USG metoda ta zaczyna mieć zastosowanie również w nleczeniu zaawansowanych stadiów choroby żylakowej. Natomiast w przypadku bardzo małych poszerzeń, tzw. pajączków odpowiednią metodą jest laseroterapia.

Jak z powyższego wynika, dobór metody musi  być poprzedzony dokładną diagnostyką i indywidualnym podejściem do chorego.

Podsumowanie

Na koniec należy zwrócić uwagę na niemałe koszty finansowe i społeczne związane z chorobą żylakową. Całko wity koszt leczenia ambulatoryjnego jednego chorego w Polsce wynosi ok. 3000 zł. Średnia absencja zawodowa z tego tytułu to ok. 18 dni. Dlatego też tak ważna jest profilaktyka. Profilaktyka szeroko pojęta, propagująca zdrowy styl życia. Na pewno w tych ramach jest miejsce na stosowanie preparatu ALVEO. Hasło „łatwiej zapobiegać niż leczyć” zawsze i wszędzie pozostaje aktualne.

Ireneusz Nawrot

źródło: Zdrowie i Sukces-Organizm-układ krążenia-październik 2009