Powikłania alergii- atopowe zapalenie skóry

O sposobach leczenia i niwelowaniu objawów AZS mówi lek. med. Iwona Jakubczak, dermatolog

–AZS, to choroba uwarunkowana genetycznie. Charakteryzuje się zmianami wypryskowy­mi z wybitnie nasilonym świądem. Rozpoczyna się już zazwyczaj w dzieciństwie. Ma przewlekły i nawrotowy przebieg. 

– Czy zaobserwowała pani w ostatnich latach wzrost liczby osób cierpiących na to schorzenie?

– W ostatnich latach wzrasta dramatycznie częstość występowania AZS. Wiąże się to z rosnącym zanieczyszczeniem środowi­ska i spożywaniem przetworzonej żyw­ności. Najnowsze badania podają, że 5%–30% populacji cierpi na tę chorobę. W krajach uprzemysłowionych odsetek chorych dzieci wynosi ok. 5%. U ponad połowy z nich pierwsze objawy występują w pierwszym roku życia, zaś u 90% przed ukończeniem 5 roku życia.

– Jakie są przyczyny tej choroby?

– Jest ona związana z I i IV mechanizmem immunologicznym. Przeciwciała IgE wy­twarzane przez limfocyty B u chorych z AZS reagują przede wszystkim z alerge­nami pokarmowymi i powietrzno pochod­nymi. Alergeny te wnikają drogą pokarmo­wą lub wziewną i po pochłonięciu przez komórki prezentujące antygeny ich drobne fragmenty mogą docierać do skóry, gdzie wywołują szereg reakcji, prowadząc do rozwoju objawów alergicznych. 

– Jakie są objawy AZS?

– Wyróżnia się trzy fazy choroby w zależności od wieku pacjenta.

AZS niemowląt. Problemy zaczynają się zazwyczaj około 3 miesiąca życia. Pierwsze wykwity pojawia­ją się na policzkach oraz na owłosionej skórze gło­wy. Występują odgrani­czone plamy rumieniowe, które ewoluują w kierunku zmian pęcherzykowo-grudkowych. W okresach za­ostrzeń zmiany pojawiają się również na tułowiu i kończynach. Zmianom skórnym towarzy­szy bardzo dokuczliwy świąd, który nasila się zwłaszcza w nocy, powodu­jąc, że sen jest niespokojny i przery­wany. Na skórze pojawiają się otarcia naskórka, pokryte strupami, często zainfekowane wtórnie. W połowie przypadków choroba ustępuje przed ukończeniem 2 roku życia.

AZS w dzieciństwie. U małych dzieci choroba może stanowić kontynuację atopowego zapalenia skóry okresu niemowlęcego lub wystąpić de novo. Dominuje ogromna suchość skóry. Choroba obejmuje dół podkolano­wy, przed łokciowy, grzbietową po­wierzchnię nadgarstków. Nieco rza­dziej zajmuje kark, policzki, powieki. Zmiany są rozmieszczone symetrycz­nie, występują nieregularnie od grani­czone plamy rumieniowe z naciekami zapalnymi.

AZS wieku dojrzewania i dorosłych. Zmiany są symetryczne i obejmują skórę czoła, powiek, okolicę około­ ustną, kark, szyję, górną część klatki zgięcia łokciowe i kola­nowe oraz grzbietowe powierzch­nie rąk. Skóra jest bardzo sucha, zaczerwieniona, pogrubiała, łusz­cząca się, silnie pobruzdowana. Często do­chodzi do hiper­-pigmentacji, czyli brunatnego przebarwienia pozapal­nego – dotyczy to głównie skóry wokół oczu, bocz­nych powierzchni szyi. Latem z kolei, gdy skóra jest opalona, plamy te przyjmują kolor biała­wy, często na twarzy mylone z bielactwem. Często w miejscu połączenia płatka usznego z szyją powstaje stan zapalny, pęknięcia skóry i strupy. Wargi jamy ustnej są suche i pokryte łuszczącym się naskórkiem. Objaw ten naj­częściej pojawia się zimą. Lizanie warg wywołuje stan zapalny są­siadującej skóry. Typowym objawem jest stan zapalny zlokalizo­wany w kącikach ust. U pacjen­tów z AZS świąd skóry nasila się po spoceniu, a zmiany skórne za­ostrzają się pod wpływem stresu, wysokiej temperatury, środków drażniących, czynników hormo­nalnych i warunków klimatycz­nych.

– Co nasila objawy atopowego zapalenia skóry?

– Najczęstsze alergeny zaostrza­jące zmiany skórne w przebiegu AZS można podzielić na pokar­mowe i pyłowe. Dla dzieci cha­rakterystyczna jest alergia po­karmowa. Zwykle najwcześniej uczula mleko krowie. Częstość alergii na mleko krowie zaczęła rosnąć w latach 50’ ubiegłego wieku, kiedy zapanowała moda, aby matki nie karmiły dzieci pier­sią. Obecnie nadwrażliwość tę stwierdza się u około 1,8%–7,5% niemowląt. Może to nastąpić już w czasie życia płodowego, gdyż łożysko przepuszcza wiele aler­genów albo tuż po urodzeniu, gdy niemowlę może uczulać pokarm matki karmiącej nieprzestrzegającej diety. Dużo przypadków alergii na mleko krowie pojawia się w chwili zaprzestania karmie­nia piersią i wprowadzenia sztucznego po­karmu. Uczulenie na mleko krowie cofa się u 80% chorych przed ukończeniem 3 roku życia. Jajko jest drugim, co do częstości alergenem zaostrzającym zmiany skórne w przebiegu AZS. Nadwrażliwość ta ujaw­nia się najczęściej około pierwszego roku życia. Około dwie godziny po spożyciu jajka, głównie białka, pojawiają się objawy chorobowe. Inne alergeny pokarmowe to owoce, czekolada, ryby, orzeszki, miód, konserwanty, barwniki, tzw. ulepszacze.

Najczęstsze alergeny wziewne to roztocza kurzu domowego. Najlepsze warunki dla ich rozwoju to łóżko, które zapewnia im odpowiednią temperaturę, wilgoć i pokarm w postaci złuszczającego się naskórka. Nadwrażliwość powodują zarówno żywe, jak i martwe roztocza. Silnie alergizują także kulki ich odchodów, które mają małe rozmiary i mogą przenikać głęboko do drzewa oskrzelowego. Na rozwój roztoczy mają wpływ dwa czynniki – temperatura i wilgotność; optymalna temperatura to 20– 30° C, a wilgotność  około 50%, dlatego po­ziom roztoczy jest większy latem i jesienią. Duże znaczenie ma również wysokość; im wyżej, tym roztoczy mniej. Ilość roztoczy zmniejsza się pod wpływem częstego wie­trzenia mieszkań i mycia podłóg. Roztocza giną w temperaturze -15° C po dwóch dobach. Innym alergenem wziewnym są grzyby pleśniowe. Rozwijają się na ży­wych lub martwych tkankach roślinnych i zwierzęcych. Jest ich dużo na opadłych liściach, gnijącej padlinie, suszonych owocach, a zwłaszcza w zewnętrznych warstwach gleby. Alergenami są zarodni­ki grzybni. Stężenie grzybów w powietrzu bywa niekiedy bardzo duże. Zależy ono w dużym stopniu od pory roku. W Polsce ich stężenie osiąga maksimum w sierpniu i we wrześniu. W celu zmniejszenia zagrzybienia w mieszkaniach zale­ca się częste ich wietrzenie, ogrze­wanie zimą mieszkań, nie suszenie ubrań w mieszkaniu, utrzymywanie wzoro­wej czystości, wentylację łazienek, ograni­czenie kwiatów doniczkowych.

– Jakie są jeszcze inne alergeny?

– Należy do nich naskórek ssaków. Ta nadwrażliwość zdarza się coraz czę­ściej, bo coraz więcej zwierząt hoduje się w domach. Najbardziej uczula naskó­rek kota, psa, krowy i konia. Antygeny są we włosach, ślinie i moczu. Po usu­nięciu zwierzęcia z domu jego antygeny utrzymują się jeszcze kilka miesięcy. Ostatnim alergenem, jaki chcę omówić, to pyłek roślin. Uczulają głównie rośliny znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie chorego. Warunki meteorologiczne mają wpływ na ilość pyłku w powietrzu. Pod wpływem wysokiej temperatury pylenie odbywa się wcześniej, ale ilość pyłku zmniejsza się, tak samo, jak po deszczu. Najbardziej in­tensywne pylenie jest w godzinach rannych i popołudniowych.

– Jak można rozpoznać, że chorujemy na atopowe zapalenia skóry?

– Aby rozpoznać chorobę, lekarz prze­prowadza dokładny wywiad z pacjentem i bada skórę. Kolejnym krokiem jest wy­konanie testów punktowych na skórze, na podstawie, których z dużym prawdo­podobieństwem można potwierdzić, jakie alergeny są przyczyną choroby. Inną me­todą ustalenia substancji uczulających są testy ekspozycji, czyli celowego narażania pacjenta na kontakt z przypuszczalnymi alergenami. W celach diagnostycznych stosuje się także oznaczanie całkowitego poziomu przeciwciał klasy IgE w surowicy oraz oznaczanie swoistych przeciwciał IgE przeciw różnym alergenom. 

– Czy i w jaki sposób możemy zmniejszać objawy choroby?

– Profilaktyka sprowadza się do unikania kon­taktu z alergenami o udowodnionym nega­tywnym działaniu.

W przypadku alergii pokar­mowej należy stosować dietę eliminacyjną. Jeżeli przyczyną są roztocza, w mieszka­niu obowiązuje wzorowa czystość, częste wietrzenie, częste mycie podłóg, zaleca się również usunięcie dywanów i zasłon oraz stosowanie specjalnych preparatów chemicznych, których działanie polega na eliminacji roztoczy. 

– Jak można leczyć tę chorobę?

– Leczenie jest uzależnione od wieku pa­cjenta, nasilenia objawów, przebiegu choroby, rodzaju alergii. Sprowadza się głównie do leczenia objawowego. Przede wszystkim stosuje się leki przeciwhista­minowe, antybiotyki, gdy dołącza się nad każenie bakteryjne, leki przeciwwirusowe w przypadku zakażenia wirusowego skó­ry. Gdy świąd skóry jest bardzo dokuczli­wy, a pacjent niespokojny, podaje się leki uspokajające. Kiedy zmiany skórne są uogólnione, można stosować naświetlania skóry promieniami UVA lub UVB. W przy­padkach o szczególnie ciężkim przebiegu stosuje się na krótko kortykosterydy, CyA, które niosą ze sobą wiele działań niepożą­danych. Naturalnie pacjenci muszą odpo­wiednio pielęgnować swoją skórę poprzez kąpiel z dodatkiem specjalnych substan­cji nawilżających, stosowanie kremów i maści z dodatkiem mocznika i środków przeciwświądowych. Niestety leki te nie usuwają przyczyn choroby, dlatego po ich odstawieniu objawy wracają. 

– W jaki sposób działa Alveo na osoby cierpiące na AZS?

– Alveo jest tym preparatem, który poma­ga usuwać przyczyny alergii. Alergia to zaburzenie w układzie immunologicznym i jest ona uzewnętrznieniem problemów zdrowotnych. Głównym celem stosowania Alveo jest oczyszczenie układu trawienne­go. Substancje odżywcze są dostarczane do organizmu poprzez jelita. Jeśli w je­litach powstają osady, to składniki te nie przedostaną się do organizmu i wówczas wszystkie układy, łącznie z immunologicz­nym, zaczynają nieprawidłowo funkcjono­wać. Mogą wtedy pojawić się problemy z wytwarzaniem immunoglobulin. Nasz organizm staje się bardziej wrażliwy na poszczególne alergeny pokarmowe lub wziewne. Immunoglobuliny są produko­wane w części jelita cienkiego. Jeśli tam są nagromadzone toksyny, to transporto­wanie immunoglobulin do organizmu jest upośledzone. Alveo jest tym środkiem, który oczyszcza jelita z toksyn. To, kiedy nasz organizm będzie oczyszczony i za­cznie prawidłowo funkcjonować, jest bar­dzo indywidualne. W przypadku alergii preparat należy zacząć przyjmować od ¼–½ dawki profilaktycznej.

W swojej praktyce lekarskiej zastosowa­łam Alveo u wielu pacjentów cierpiących z powodu alergii. Chciałam przytoczyć przypadek chłopca, który chorował na AZS i astmę oskrzelową. Przyjmował z tego powodu leki przeciwalergiczne oraz leki przeciw astmatyczne wziewne (sterydy i rozszerzające oskrzela). W ciągu roku poprzedzającego kurację Alveo chłopiec bardzo często zapadał na infekcje dróg od­dechowych, którym towarzyszyły nasilone objawy duszności, co było powodem włą­czania do leczenia sterydów doustnych. Chłopiec zaczął stosować Alveo w sierpniu 2005 roku, kiedy to wystąpił u niego obrzęk całej kończyny górnej spowodowany uką­szeniem przez pszczołę. Towarzyszyły temu również problemy z oddychaniem. Alveo zaczął pić od małych dawek, ale po upływie 1miesiąca pił już 2 dawki dziennie. Po 3 miesiącach lekarz alergolog odstawił leki przeciwalergiczne, potem stopniowo były zmniejszane dawki leków wziewnych, a po około 9miesiącach pacjent pił jedynie Alveo. Kuracja Alveo trwała około 15 mie­sięcy z bardzo dobrym efektem.

Źródła: Zdrowie i sukces nr 2 (14), czerwiec 2007, str. 26-29; ZiS wydanie specjalne nr 2, lipiec 2005, str. 54; ZiS wydanie specjalne nr 7, luty 2010, str. 43.